Genç iş adamı Hakkı Ulukartal’ın ölümünün ardından, spor yaparken yaşanan ani ölümler ve kalp krizleri yine dikkat çekti. Uzmanlar yaşlılardan daha çok gençleri tehdit eden bu ani ölümlere karşı uyarıyor; seyrek ve yüklenerek yapılan spor ani ölüm sebebi.
Geçmişte A Milli Futbol Takımının da spor hekimliğini yapan Prof. Dr. Burhan Uslu bilinçsiz ve ağır yapılan spora karşı uyarıyor: “Spor iki ucu keskin bir bıçak. Doğru kullanırsanız çok faydalı olabilir ama eğer bilinçsizce kullanırsanız, ağır yaparsanız bıçağın diğer tarafı ölüme kadar götürebilir.”
GENÇLERDE KALP KRİZİ DAHA ÖLÜMCÜL
Memorial Hastanesi Kardiyoloji Bölümü’nden Uz. Dr. Türker Baran da, kalp sağlığı için çok önemli olduğunu bildiğimiz spor öncesinde, basit kontrollerin hayat kurtardığını belirtti.
Uzm. Dr. Baran gençlerde yaşanan kalp krizlerinin daha ölümcül sonuçlar ortaya çıkardığını söylüyor: “Dünyada her yıl 6 milyon kişi kalp krizi nedeniyle hayatını kaybediyor. Kalp krizi geçirenlerin ortalama yaşı 35-65. Ancak Türk insanı için tablo daha da korkutucu. Türkiye, 50 yaş altı kalp krizine bağlı ölümlerde Avrupa birincisi. Kalp krizi genç insanlarda daha tehlikeli sonuçlar doğruyor. Yaşlılarda ana damar tıkanınca yan damarlar devreye giriyor. Gençlerde yan damarlar gelişimini tamamlamadığı için kalp krizi öldürüyor. Kişi sağlıklı bir vücuda sahip olmak için spor yapmaya karar verdiğinde bedenini de ruhu gibi buna hazırlamalı. Spor ayakkabılarını giymeden önce kalbini de mutlaka spor için hazırlamalı. Bilinçsiz spor kalbin düşmanıdır.”
“HASTALIK AĞIR SPOR ESNASINDA ORTAYA ÇIKIYOR”
| SPOR SALONLARINDA DOKTOR BULUNMALI MI?Spor yaparken yaşanan ani ölümler salonlarda doktor, hemşire ya da ilk yardım ekibi gibi sağlık hizmetlerinin olup olmaması gerektiğini düşündürüyor. Prof. Dr. Burhan Uslu spor öncesi sağlık kontrolünün ve ilk yardımın önemine dikkat çekiyor; “Spor salonlarında bırakın doktoru maalesef ilk yardım malzemeleri mevcut değil. 3 sene önce hatırı sayılır ve dolarla abonelik yapan bir spor merkezinde ayak bilek burkulmasında buz ve bandaj bulamadık. Doktor olmasa bile doktordan check up yaptırıp getireceği bir sağlık raporu ilespor salonları çalışmalıdır. İkinci olarak oradaki çalıştırıcılar kendilerini maalesef bir süre sonra hem antrenör hemde doktor olarak görmeye başlııyorlar ve yüklenmeler yapıp ilaç tavsiyesinde bulunuyorlar.” |
Prof. Dr. Burhan Uslu ağır yapılan spor esnasında, var olan ancak bilinmeyen hastalıkların ortaya çıktığını söyledi. Prof. Dr. Uslu spor ile birlikte gerçekleşen ani ölüm olaylarının ardından “Hiçbir rahatsızlığı yoktu. Kalp krizi geçirdi” yorumları yapıldığına dikkat çekerek: “Aslında bu kişilerin büyük ihtimalle bir koroner rahatsızlığı bulunuyordur ancak henüz teşhis edilmemiştir. Alışık olmayan bir insanın aniden yaptığı ağır spor kalbi zorluyor ve bu bilinmeyen hastalık onu ölüme kadar götürüyor. Bunun için antrenman şiddeti zamanla arttırılmalı, daha çabuk yarar sağlarım umuduyla zorlayıcı antrenmanlara hemen geçmemelidir. Son olarak steroid ve dopinglerden uzak durulmalı. ” dedi. Uslu ayrıca sporesnasında yalnızca kalp krizlerinin değil travmaların da ölüme neden olabileceğini belirtiyor: “Sporda ani ölümler konusunda kalpten kaynaklanan ani ölümler kadar darbe sonucu, ilaçlara bağlı ve ısı çarpması gibi nedenlerden dolayı da ölümler gerçekleşiyor.
ANİ ÖLÜMLERİN YARISININ SORUMLUSU AĞIR SPOR
Ani ölümlerin %45 oranında daha fazla ağır egzersiz döneminde geliştiği belirlenmiş. Bu ölümler sık ve düzenli egzersiz yapanlarda az, sakin hayat tarzı sürdürenlerde daha fazla tespit ediliyor.
Sporda ani ölümlerin nedenleri:
1. Travmalar
• Kafa travmaları
• Abdominal travmalar
2. İlaçlara bağlı ölümler
3. Hematoloji nedenli ölümler
4. Hipovolemi ve elektroit imbalansına bağlı ölümler
5. Hipertermi (ısı çarpması)’ye bağlı ölümler
6. Kardiyak sebepli ani ölümler
Kardiyak nedenle olan ani ölümler, çoğunlukla darbeye bağlı olmayan, zorlu olmayan, açıklanamayan ve 6 saat öncesine kadar normal sağlıklı bir kişinin egzersiz esnasında veya hemen sonrasında kalbin durmasi sonucu aniden ölmesidir.
Ani kardiyak ölüm (A.K.Ö.) sıklığı düşük gibi görünse de sporcularda bütün travmatik olmayan ölümlerin %30’unu oluşturmaktadır.
GENÇLER NEDEN DAHA ŞANSSIZ
Kardiyoloji Bölümü’nden Uz. Dr. Türker Baran kalp krizinde gençlerin yaşlılara göre daha şanssız olduğunu belirtiyor: “Çünkü yaşlandıkça damarlar arasında ‘köprü damarları’ oluşmaktadır. Bu durumda kalp, herhangi bir damar tıkanmasında diğer damardan kan alarak beslenmeye devam edebilmektedir. Gençlerde böyle bir yapı oluşmadığı için krize hazırlıksız olan kalp aniden durup, ölüme sebep verebilmektedir. Kişiyi hayatta bırakan bu ortamlar 50 yaşından sonda gelişmektedir. Ancak gençlerin kalbi buna hazır olmadığı için kriz ile birlikte ölüm ortaya çıkmaktadır. Kalp krizi olduğu zaman 50 yaşındaki bir insan hastaneye yetiştirilebilirken, genç bir kişi hastaneye ulaştırılamadan hayatını kaybetmektedir. Çünkü yaşlıları hayatta bırakan kalbi krize hazırlayan köprü damarları gençlerde bulunmamaktadır. Gençler arasında kalp krizine neden olan bir başka etken de uyuşturucu kullanımı. Kokain, marihuana ya da hap gibi maddeler, kalp krizinin en önemli nedenlerinden biri. Özellikle kokainin direkt kalp krizine neden olan bir etkisi var. Sigara ve alkol gibi kola tüketimi de gençler arasında çok yaygın. Kola, kalp hızını olumsuz yönde etkileyen bir içecek. O nedenle tüketiminin minimuma indirilmesini öneriyoruz.”
BASİT KONTROLLER HAYAT KURTARIYOR
Uzmanlar yine de tüm tehlikelere rağmen kişinin spor yapmaktan vazgeçmemesi gerektiğinin altını çiziyor. Yapılacak, basit bir inceleme, kalp sağlığının durumunu, aktif spor yapılmasına engel bir durum olup olmadığını ortaya çıkarmaya yetecektir. Spor esnasında ani ölüm riskinin belirlenmesinde klasik fizik muayene bulgularının, rutin kan biyokimyasının değerlendirilmesi dışında istirahat EKG’si, egzersiz testi ve ekokardiyografi çok önemlidir. İstirahat EKG’sinde normal dışı değişiklikler bulunan kişiler mutlaka ekokardiyografi ile egzersiz testlerine yönlendirilmeliler. Spor uzun ve sağlıklı bir yaşam için vazgeçilmez bir gerekliliktir.
DOĞUMSAL KALP HASTALIKLARI DA SPORCULARI TEHDİT EDİYOR
Sporla yoğun olarak uğraşanlarda diğer insanlardan farklı olarak doğumsal koroner arter anomalileri de ölüm nedeni olarak üst sıralarda yer almaktadır. Otuz beş yaşın altında ise önde gelen ölüm sebebi ‘hipertrofik kardiyomiyopati’ adı verilen, kalp kasındaki simetrik olmayan kalınlaşma ile oluşan rahatsızlıklardır. Sağ kalbi tutan ve ilk belirtisi hayatı sonlandıran bir ritim bozukluğu olan aritmojenik sağ kalp displazisi de egzersizi sırasındaki kayıpların önde gelen nedenlerinden birisidir. Yine sessiz kalmayı becerebilmiş kalp kapak hastalıkları, kimi zaman gribe benzer genel yakınmalardan başka bulgu vermeyen ancak kalp kaslarında ileri derecede yetmezlikler meydana getiren kalp kası iltihaplanmaları, miyokarditler ve kardiyomiyopatiler, sağlıklı olduğu düşünülen bireylere egzersiz sırasında kötü sürprizler yaşatabilmektedir.
Buse Özel/Hürriyet