Enfeksiyonlardan korunabilmek için özellikle sağlık alanında kullanılan ve insan dokularıyla temas eden tüm araç ve gereçlerin mikroplardan arındırılması gerekiyor. Bunun için başta temizlik olmak üzere dezenfeksiyon ve sterilizasyon işlemleri uygulanıyor. Medical Park Bahçelievler Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Dilek Arman ve Enfeksiyon Komitesi Hemşiresi Eda Sabah Müsellim, hastane ortamında alınması gereken enfeksiyon- dezenfeksiyon tedbirlerini ve sağlık sektöründe çalışanların enfeksiyondan uzak kalmaları için dikkat etmesi gerekenleri Medikal Teknik okuyucuları için anlatıyor.
M.T: Medikal Park olarak hastanelerinizde enfeksiyon-dezenfeksiyon konularında hangi tür güvenlik önlemleri ve tedbirleri alıyorsunuz?
M:P: “Medical Park Hastaneler Grubu’nda hastane kaynaklı enfeksiyon hastalıklarının önlenmesi amacıyla birçok tedbir alınmaktadır. Enfeksiyon açısından riskli alanlar tespit edilerek bu alanlara özgü enfeksiyon kontrol çalışmaları ve takibinin yapılması, hastane enfeksiyon oranlarının ve cerrahi alan enfeksiyon hızlarının aktif sürveyans ve izlemi, hastane çalışanlarının enfeksiyon hastalıkları ve kontrolü konusunda bilgilendirilmesi ile Enfeksiyon Kontrol ve Önleme Programı’nın etkili yürütülebilmesi için yöntemler belirlenmektedir. Bu programın uygulanmasından tüm hastane, kontrolünden ise Enfeksiyon Kontrol Komitesi sorumludur. Bilimsel esaslar çerçevesinde, kurumumuzun özelliklerine ve şartlarına uygun bir enfeksiyon kontrol programı belirlenerek uygulanmaktadır. Yönetime ve ilgili bölümlere de bu konuda öneriler sunulmaktadır. Uygulanması gereken standartlar güncel ulusal ve uluslararası kılavuzlar dikkate alınarak yazılı hale getirilmekte, duyurulmakta ve gerektikçe güncellenmektedir. Bu standartların uygulanabilmesi için hizmet içi eğitimler verilmekte ve uygulamalar denetlenmektedir. Hastalar veya çalışan personel için bir enfeksiyon riskinin belirlenmesi durumunda, gerekli izolasyon tedbirlerinin alınması sağlanmakta ve takibi yapılmaktadır. Sterilizasyon, antisepsi ve dezenfeksiyon işlemlerinin ilkeleri ve dezenfektanların seçimi ile ilgili standartlar belirlenerek, standartlara uygun kullanılıp kullanılmadığı denetlenmektedir. Kurumumuzun ihtiyaçlarına ve şartlarına uygun bir sürveyans programı (hastalıklara ait verilerin düzenli olarak toplanması, bu verilerin analiz edilerek değerlendirilmesi ve ilgili birimlere dağıtılması işlemlerinin tümü) geliştirilerek ve çalışmaların sürekliliği sağlanmaktadır.”
DEZENFEKSİYON CANSIZ ORTAMLARDAKİ HASTALIK OLUŞTURAN PATOJEN MİKROPLARIN ÖLDÜRÜLMESİ İŞLEMİDİR
M.T: Dezenfeksiyonda uyguladığınız yöntemler nelerdir?
M:P: “Tüm çevrenin mikroorganizmalarla dolu olduğu göz önüne alındığında, mikropsuz bir ortamda çalışmak veya elde edilen sterilliği devam ettirmek oldukça zordur. Dezenfeksiyon bir maddenin ya da cismin birlikte bulunduğu hastalandırıcı mikroorganizmalardan arındırılması işlemidir. Yani, cansız ortamlardaki hastalık oluşturan patojen mikropların öldürülmesi işlemidir. Medical Park Hastaneler Grubu’nda ‘dezenfeksiyon’ için kullanılan maddelerin doğru ve etkin kullanılmasını sağlamak için kuralları belirlemek adına ‘dezenfeksiyon talimatı’ oluşturulmuştur. Genel anlamda dezenfeksiyon yöntemleri arasında kaynatma, pastörizasyon ve temizleme gibi fiziksel yöntemlerin yanı sıra, kimyasal yöntemler de bulunur. Medical Park Hastaneleri’nde kimyasal yöntemlerle yapılan dezenfeksiyon işlemi uygulanmaktadır. Dezenfeksiyon amacıyla çok çeşitli kimyasal maddeler kullanılır. Bu amaçla kullanılan kimyasal maddelere ‘dezenfektan maddeler’ adı verilir. Grubumuzdaki tüm hastanelerde el, cilt, yüzey dezenfektanı olarak dünyada kabul görmüş üreticilerden sağlanan dezenfektan maddelerin kullanımıyla işlemler sürdürülmektedir.”
M.T: Hastane temizlik elemanları ve mesleki enfeksiyon riskleri üzerine yaptığınız çalışmalar ve eğitimler nelerdir?
M:P: “Hastane ortamında çalışan tüm sağlık personeli gibi temizlik şirketi çalışanları da enfeksiyon hastalıkları açısından risk altındadır. Temizlik personelinin hem kendilerini bu enfeksiyonlardan korumak hem de enfeksiyonların hastane içinde yayılmasını önlemek konusunda çok önemli görev ve sorumlulukları vardır. Genel itibariyle hastanelerdeki personele enfeksiyon hastalıklarının bulaşması daha çok delici-kesici aletlerle yaralanma, kontamine materyal ile temas sonrası olmakta, solunum yoluyla bulaş ve laboratuvar kaynaklı bulaşlar da sık görülmektedir. Özellikle HBV, HCV, HIV ve tüberküloz gibi bazı enfeksiyon hastalıkları personel için risk olarak kabul edilmektedir. Sağlık personelleri ve temizlik personellerine kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan enfeksiyonlardan korunmaları için kişisel koruyucu ekipman kullanımı, el hijyeni ve eldiven kullanımı, izolasyon önlemleri, kesici-delici alet yaralanmaları, hastane enfeksiyonlarından korunma ve bulaşıcı hastalıkların kontrolü konusunda eğitim ve uygulama dersleri verilmektedir. Kan yoluyla bulaşan enfeksiyonlardan korunma ve riskli yaralanmaların izlemi yapılmaktadır. ‘Riskli Yaralanma Anında Yapılması Gerekenler’ belirlenerek oluşturulan program uygulanmaktadır.”
M.T: Sağlık çalışanları enfeksiyonlardan nasıl korunuyor?
M.P: “Sağlık çalışanlarının enfeksiyonlarda korunmaları için alınan önlemleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;
- Sağlık kuruluşlarında oluşturulması gereken eylem planı elemanlarından; Tüm elemanların işe girişte tıbbi muayeneleri gerçekleştirilerek genel tetkikleri yapılmaktadır.
- Yine tüm çalışanların periyodik incelemeleri gerçekleştirilmekte; bu incelemeler yaptıkları işin risklerine göre özellik gösterebilmektedir.
- Bu incelemeler sonunda gereklilik saptandığında tüm çalışanların Hepatit B ve grip için; yenidoğan ünitesinde çalışanların kızamık-kızamıkçık-kabakulak ve suçiçeği için aşılanması gerçekleştirilmektedir. Ayrıca diğer özellikli bölüm çalışanlarının da gereken hastalıklar için bağışıklanması sağlanmaktadır.
- Bunun yanı sıra mesleki yaralanma ve ortaya çıkan hastalıkların değerlendirilmesi konusunda da çalışma ve dokümantasyon yürütülmektedir.
Kan ve vücut sıvılarına maruziyetin önlenmesi için standart önlemler uygulanması amacıyla malzeme temini ve eğitimler düzenli olarak yürütülmektedir. Bu konudaki standart önlemler şunları içermektedir;
Kan ve vücut sıvılarıyla bulaş riski varsa eldiven giyilmesi: Kan ve vücut sıvılarına, müköz membranlara, sağlam olmayan bir deriye değerken ya da kan ve/veya vücut sıvıları ile bulaş riski olduğunda, her iki ele de eldiven giyilmelidir. Bunun dışında hastadan kan alırken de her iki ele eldiven giyilmesi şarttır.
Kan ya da vücut sıvısı sıçrama riski varsa gözlük, maske ve/veya giysi giyilmesi: Sıçrama riski söz konusu olduğunda maske ve göz koruyucuları (gözlük ya da pilot tipi gözlükler) kullanılmaktadır. Cerrahi, vajinal girişimler, göğüs fizyoterapisi ya da kaza geçirmiş kişilerin yaralanmalarıyla ilgilenmek de bu durumlara örnek olarak gösterilebilir. Tüberkülozdan korunmak için basil geçirmeyen ‘N95’ olarak tanımladığımız özel maskeler kullanılmaktadır. Ayrıca kan ya da sıvıların sıçraması riskinde, Ters önlük ya da plastik önlük, kumaş ya da suya dirençli kâğıt, diğer giyilmelidir.
Hasta ile her temastan önce, sonra ve eldiven çıkardıktan sonra ellerin yıkanması: Tıbbi ortamlardaki el yıkama özellik taşır ve çok önemlidir. Sağlık çalışanlarının birçok işlem için, normal (sıvı sabun seçmeli) ya da antimikrobial bir sabun ile parmak araları ve el sırtını ovuşturarak 15-30 saniyelik süreyle ellerini yıkamaları ve sonra da akan suyla durulamaları gerekir. Burada vurgulanması gereken önemli nokta; enfeksiyonu kontrol etmek için alınan önlemlerin amacının hastayı izole etmek değil, virüs ve vücut sıvılarını izole etmek olduğudur.”
HASTANE ENFEKSİYONU TÜM ÇALIŞANLARIN İŞBİRLİĞİYLE ÖNLENEBİLİR
M.T: Hastane Enfeksiyon– Dezenfeksiyon yöntemlerinde cerrahların rolü nedir?
M.P: “Hastane enfeksiyonu, başvuru sırasında ‘inkübasyon’ (kuluçka süresi) döneminde olmayan, hastalar hastaneye yatırıldıktan sonra gelişen veya hastanede gelişmesine rağmen bazen taburcu olduktan sonra ortaya çıkan enfeksiyonlardır. Bu enfeksiyonlar hekimin başarısını olumsuz etkiler, doğrudan ya da dolaylı hasta ölümlerine yol açar, tedavi maliyetini artırır, kişiye, kuruma, ekonomiye önemli bir yük getirir. Hastane enfeksiyonunun önlenebilmesi tüm hastane çalışanlarının işbirliğiyle mümkün olabilir. İşlerinin düzenli yürütülebilmesi için örgütlenmeye ihtiyaç vardır. Hastane EKK (Enfeksiyon Kontrol Komitesi) bu örgütlenmenin temelini oluşturur. Bu komite enfeksiyon kontrolünün en üst karar organıdır ve hastane idaresine karşı sorumlu olarak çalışır.
Medical Park Hastaneler Grubu’ndaki hastanelerin EKK’de yer alan cerrahi bilimler temsilcileri 2 önemli görevi üstlenir;
- Komitede alınan kararların uygulanmasında enfeksiyon kontrol sorumlusuna yardımda bulunurlar.
- Enfeksiyon ve antibiyotik direnç kontrolü, dezenfeksiyon ve sterilizasyon konularında hastanede hekimlere yönelik seminer ve konferansların düzenlenmesine katkı sağlarlar.
Günlük pratiklerinde ise ameliyathanede kullanılan malzemeler başta olmak üzere dezenfeksiyon ve sterilizasyonun denetlenmesinde, bir rol model olarak sağlık personelinin hastane enfeksiyonlarından korunmak amacı ile uygulaması gereken standart önlemlerin benimsenmesinde, cerrahi hastada akılcı antibiyotik profilaksisi ile cerrahi alan enfeksiyonlarının önlenmesinde rolleri büyüktür. Ayrıca cerrahın tekniği de ‘Cerrahi Alan Enfeksiyonu’ gelişmesi ya da gelişmemesi üzerine etkili faktörlerden biridir.”
M.T: Hastanelerinizde kullanılan son teknoloji ile geliştirilmiş dezenfektanlar ve dezenfeksiyon uygulamalarından bahseder misiniz?
M.P: “Mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek veya ortadan kaldırmak için kontamine hasta bakım malzemelerine uygulanacak mekanik temizlikle birlikte sterilizasyon ve dezenfeksiyonun doğru bir biçimde uygulanması, uygun kimyasalların seçimi, etkili bir enfeksiyon kontrol programı için önemli bir koşuldur. Tüm hastanelerimizde kullanılan malzemelerin sterilizasyon işlemi, merkezi sterilizasyon ünitelerinde sertifikalı elemanlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu ünitelerde klasik yöntemlerden olan otoklavlama (basınçlı buharla sterilizasyon) işlemleri, dünyaca kabul görmüş üreticilerin ürünleri aracılığı ile denetlenmektedir. Sıkı kullanım tarihi denetimleri ile gereken koşullarda yeniden işleme tabi tutulmaktadır. Ayrıca çok sayıda hastanemizde ‘Plazma Sterilizasyon’ da denilen ‘Hidrojen Peroksit’ ile sterilizasyon işlemleri uygulanmaktadır. Dezenfektanlar EPA (Environmental Protection Agency), sterilan (steril edici) kimyasal bileşikler ise FDA (Foodand Drug Administration) tarafından denetlenmektedir. Alet dezenfeksiyonu olarak kullanılacak maddelerin istenen seviyede etkinliklerinin yanında aletle uyumlu olmaları, kullanıcı hasta ve çevre için güvenli olması, kolay durulanması, dayanıklılığı, ortam şartlarından olumsuz etkilenmemesi, pratik ve ekonomik olması gibi özelliklere sahip olması gerekir. Hidrojen peroksit, yaygın kullanımlı bir biyosit olup antiseptik, koruyucu, dezenfektan, fumigan (dezenfektan gaz), sterilan (steril edici madde) olarak kullanılmaktadır. Renksiz, kokusuz, stabil sıvı olan hidrojen peroksit ile (H2O2 ) 50 derecenin altında tıbbi cihaz sterilizasyonu yapılabilmekte; metal ve metal olmayan, ısı ve neme hassas malzemeler de dahil tıbbi malzemeye uygulanabilmektedir. Zaman kazandırıcı olup, toksik olmaması ve havalandırma gerektirmemesi gibi avantajları da taşımaktadır. Ayrıca gerek çevre gerekse tıbbi cihazların temizlik kontrolleri için geliştirilmiş ileri teknoloji ürünü bir sayacının hastanelerimize getirilmesi girişimleri sürmektedir.
#enfeksiyon #enfeksiyondankorunma #medicalpark #hastane
