Yeryüzü doktorları 2006 yılından beri göz hastalıklarıyla mücadele ettiği Afrika’da 16.244 muayene, 5000 civarında gözlük dağıtımı ve 2099 ameliyat gerçekleştirdi.
Yeryüzü Doktorları bugün Türkiye, İngiltere, Pakistan, Somali, Kenya, Kongo DC ve Gazze ofisleriyle, 40’tan fazla ülkede faaliyet gösteren uluslararası bir sağlık yardımı kuruluşudur. Gözlerini aç projesi ile düzenli aralıklarla Nijer, Kenya, Gine, Somali, Yemen, Tanzanya, Sudan, Moritanya, Lübnan gibi ülkelerde öncelik katarakt ameliyatlarına verilmek üzere göz hastalıkları kampları düzenleyen Yeryüzü Doktorları Yönetim Kurulu Başkanı Uzm. Dr. Yahyahan Güney ile keyifli bir sohbet gerçekleştirdik.
Gözlerini Aç Projesi’nden bahsedebilir misiniz?
“Yeryüzü Doktorları’nın göz sağlığı projeleri, dünyanın en yaygın önlenebilir körlük nedeni olan Katarakt ile mücadele ve tedavisi amacıyla 2006 yıllarında Afrika merkezli olarak başlatılmıştır. Katarakt, gözdeki lens tabakasının şeffaflığını kaybederek matlaşması ve sertleşmesi sonucu görme keskinliğinin giderek kaybolması durumudur. Tek tedavi yolu cerrahi operasyondur. İklimsel ve beslenme koşullarının etkisiyle Afrika’da çok genç denebilecek 45- 50’li yaşlarda katarakta sık olarak rastlanabiliyor. Bu durum önemli bir toplum sağlığı sorunudur. Elinden bir çocuk tarafından tutularak çekilip götürülen insanlara sıklıkla rastlayabiliyorsunuz. Tam verimli olunacak bir yaşta insanın görmemeye başlaması o kişi ve de geçindirmesi gereken ailesi için tam bir trajedi oluyor.
” Ne zamandır Afrika’da göz ameliyatları ve muayeneler gerçekleştiriyorsunuz?
“2006 yılından bu yana Afrika’da göz ameliyatları ve muayeneler gerçekleştiriyoruz.” Bu yıl proje kapsamında hangi ülkelere gidiyorsunuz? “Bu sene Somali ve Uganda’da göz ameliyatları için hazırlıklar yaptık, önümüzdeki haftalarda ameliyatlarımızı gerçekleştirmeyi planlıyoruz. Gelecek yıllarda da yine Afrika ve Afganistan gibi bölgelerde göz projelerimizi devam ettirmeyi planlıyoruz.”
Göz kampları kapsamında neler yapıyorsunuz?
“Göz ameliyatlarının gerçekleştirilmesinde değişik çalışma modelleri var. Özellikle yerel uzmanı olmayan bölgelerde kısa süreli gönüllü sağlık kampları organize ederek ameliyatların gerçekleştirilmesi en geleneksek modellerden biri. Bu şekilde yaptığımız projelerde yerel partnerlerimiz gönüllü sağlık ekiplerinin gidişinden önce gerekli duyuruları ve ön muayeneleri gerçekleştiriyorlar. Yerel uzmana sahip bölgelerde ise ameliyatların yerel ekiplerce gerçekleştirilebileceği kısa süreli kamplar veya sürekli çalışan merkezler organize etmek ve bunları desteklemek diğer önemli çalışma modellerinden biri. Bu çalışma şeklinde muayene ve ameliyatların tamamına yakını yerel ekiplerce gerçekleştiriliyor, Türkiye’den giden gönüllü sayımız azalıyor ve çalışan yerel ekiplere katılsalar da ana görevleri muayene ve ameliyat yapmaktan çok yapılan işin denetimi oluyor. Bu modellerde daha az sayıda gönüllümüze katkı sunma imkânı tanımış oluyoruz ancak maliyetler ciddi anlamda düşüyor, neredeyse aynı maliyetle 2, hatta bazen 3 ameliyat gerçekleşebiliyor. Görüleceği üzere, her bölgede oranın şartlarına uygun modelleri yakalamak hem uygulanabilirlik hem de kaynakların daha etkin şekilde sahaya yansıtılması ve dolayısıyla daha fazla ihtiyaç sahibine ulaşmış olmak anlamında çok önem arz ediyor.”
Göz projeleri kapsamında şimdiye kadar kaç kişiyi ameliyat ettiniz, kaç kişi muayene oldu ve gözlük sahibi oldu?
“Bugüne kadar göz hastalıklarının tedavisine yönelik projelerimiz kapsamında 16.244 muayene, 5000 civarında gözlük dağıtımı ve 2099 ameliyat gerçekleştirdik.”
Proje ekiplerinizi nasıl belirliyorsunuz? Gönüllülük sisteminizden bahseder misiniz?
“Yeryüzü Doktorları’nın bugün 15.000’e yakın gönüllüsü mevcut. Gönüllü profilimizin büyük çoğunluğunu ise sağlık meslek grubundan kişiler oluşturuyor. Bize gönüllü olarak katılmak isteyen kişiler, web sitemiz üzerinde bulunan gönüllü formunu doldurabiliyorlar. Biz de, ihtiyaç durumuna göre, yapılacak projenin içeriğine uygun meslek gruplarındaki gönüllülerimizi arayarak proje hakkında bilgilendiriyoruz. Proje kapsamında talep edilen gönüllülük çerçevesi üzerinde karşılıklı mutabakat sağlayıp uygulamaya geçiyoruz. Bahsettiğimiz bu proje bazlı gönüllülükle birlikte medya, tanıtım, ofis çalışmaları ve kaynak geliştirme gibi alanlarda da gönüllülük taleplerini alıyor ve bize destek sunabilecekleri çalışmalara yönlendiriyoruz. Başından sonuna kadar tüm bu süreci, derneğimizde profesyonel olarak çalışan arkadaşlarımız yönetiyor.”
Tedavi ettiğiniz vakalar içinde unutamadığınız bir anınız oldu mu?
“Evet, oldu. Gözleri tamamen görmediği için dışarıya çıkamayan ve hatta doktora bile gidemeyen bir kişi Yeryüzü Doktorları’nın geldiğini ameliyat ve muayene yapacağını duymuş. Sonrasında komşusuna beni oraya götürseniz acaba gözlerim açılır mı diye sormuş. Bu hasta ile karşılaşmak onu muayene ve tedavi etmek bu hikâyeyi dinlemek benim için unutulmaz bir andı. Zannediyorum bir doktor için bu şekilde gerçekten ihtiyaç sahibi bir insana faydalı olabilmekten daha güzel bir an yoktur.”
Gittiğiniz bölgelerde karşılaştığınız zorluklar neler oluyor?
“Göz projelerimizde karşılaştığımız en önemli zorluklarımız gidilen ülkelerdeki ameliyathanelerin teknik ekipmanların yetersiz ve fiziksel durumlarının kötü olmasıdır. Tabii her türlü olumsuz koşullara göre kendimizi hazırlamış olsak da elimizden geldiğince öncelikle bu olumsuz ameliyathane ortamlarını düzeltmeye çalışıyoruz. Örneğin Afrika’da bir hastanenin ameliyathanesi uzun süre hiç açılıp kullanılmadığı için duvar ve yer fayansları kalın bir toz ve kum tabakası ile görünmeyecek şekilde kaplıydı Öncelikle tüm ekip hastane personeliyle beraber ameliyathaneyi kova ve paspaslarla yıkayıp temizlemiş ve nispeten ameliyata hazır hale getirmiştik. Başka bir hastanede ise ameliyathanenin hemen kapısının yanında kullanılan bir tuvalet vardı. Bu, steril ortamın sağlaması adına kabul edilemez bir durumdu. Tabii katarakt kampı boyunca bu tuvaleti kullanıma kapattırmış idik. Ama şunu memnuniyetle ifade etmeliyim ki bu olumsuz koşullara rağmen özellikle Afrika insanında ciddi bir enfeksiyon bulgusuna rastlamadık. Basit dar spektrumlu bir antimikrobiyal tedavi bile son derece etkili ve başarılı oluyor. Bu durum, gereksiz ve yanlış antibiyotik kullanımına bağlı dirençli mikroorganizmalar sorunu olmadığını gösteriyor. Bu çok iyi bir şey, Afrika’da bunu bozmamak lazım. Diğer yandan, bu cerrahi kamplarımız gittiğimiz hastanenin personeli için de bir eğitim fırsatı sunuyor. Hastanın ameliyata hazırlanması, ameliyatı ve servis bakımları süreçleri beraberce yapılıyor. Doktor ve hemşirelerle sürekli diyalog kuruluyor ve bilgi paylaşımları yapılıyor. Hastalar için kullandığımız tüm materyal ve tedavi edici ekipman ve ilaçlar tarafımızca ücretsiz olarak bu muhtaç insanların sağlığı için kullanılıyor. Ancak kısıtlı süreler zarfında gittiğimiz için yoğun bir çalışma temposuyla, günlük mesai saatlerini çok aşan bir tempoyla çalışıyoruz. Hastanenin çalışanları, rutinlerinin üstüne çıkan bu tempoya bazen adapte olamayabiliyorlar. Göz ameliyatları teknolojik malzeme gerektirdiği için ameliyat mikroskobu gibi ağır malzemeleri yanımızda taşımak zorunda kalmamız ve ülke gümrüğünden geçirme sırasında malzemelerimiz için vergi engeli çıkarılması gibi zorluklar da yaşayabiliyoruz zaman zaman. Önceden ilgili makamlarca yapılan yazışmalarla hazırlanmış malzeme listelerini sunup bunların ticari bir amaçla değil muhtaç ülke insanları için yardım malzemeleri olduğunu anlatmak bazen zor olabiliyor. Ama yine de Afrika için bu durumu yadırgamamak lazım, çünkü bu ülkelerin en önemli gelir kalemleri gümrük vergileri.”
Çalışmalarınızı düzenli olarak sürdürüyorsunuz. Bu kapsamda gittiğiniz bölgelerde insanların size yaklaşımı nasıl? Yeryüzü Doktorları’nı tanıyorlar mı?
“Bu proje sadece bir ameliyat projesi olarak görülmemeli. Ücretsiz yapılan göz ameliyatları halk arasında çok olumlu etkiler oluşturuyor. İmkânsızlık nedeniyle ameliyat olamayanlar bu ücretsiz kampları bekliyor oluyorlar. Medya mutlaka bu faaliyetlerimizi haberlerinde yer veriyor. Afrika’da özellikle radyo çok dinleniyor. Hastalara ücretsiz göz ameliyatları yapıldığı anonsları buradan yapılıyor. Bizim gözlemlerimize göre orada hatırı sayılır bir yankı buluyor. Yeri gelmişken, övgüyle bahsetmem gereken bir durum da büyükelçiliklerimizin duyarlı yaklaşımlarıdır. Candan bir ilgi ve sahiplenmeyle bizlere destek olma gayretleri gerçekten takdire şayan. Bu ülkelerde her kademede ciddi ağırlığımız olduğunu hissettiren büyükelçiliklerimiz bizlere de gurur veriyor. Şunu ifade etmeliyim ki temel motivasyonumuz bir karşılık beklemeksizin yeryüzüne iyilik sunmaktır. Sonuçta ülkemiz ile diğer ülkeler arasında sıcak bir bağ kurulmasına da biraz da olsa katkımız olduğunu düşünüyorum. Bu uğurda yola çıkan tüm gönüllülerimiz, bağışçılarımız ve TİKA başta olmak üzere bizlere destek veren herkese şükranlarımı sunuyorum.”
Gözlerini Aç Projesi’ne nasıl destek olunabilir?
“Web sitemiz üzerinden veya yine bu adreste bulunan banka hesap numaralarımız üzerinden istenilen miktarda derneğimize bağış yapılabilir.”
#AfrikanınGözüYeryüzüDoktorları #Afrika #Göz #YeryüzüDoktorları #Doktor #Manşet
